राष्ट्रीय सेवा योजना :- वैभव मोरे ( शोध व मुक्त पत्रकार )

 "Not me but You"

   २४ सप्टेंबर १९६९ हा 'राष्ट्रीय सेवा योजनेचा' स्थापना दिवस महात्मा गांधींच्या जन्म शताब्दी वर्षानिमित्त राष्ट्रीय सेवा योजनेची स्थापना झाली. पदवी स्तरावरील विद्यार्थ्यांमध्ये समाजाबद्दल जागृती निर्माण व्हावी, आपुलकी निर्माण व्हावी, विद्यार्थ्यांना ग्रामीण भागातील लोकांचे प्रश्न समजावेत, समाजात राहुन समाजसोबत काम करता यावे यासाठी राष्ट्रीय सेवा योजनेची स्थापना झाली. राष्ट्रीय सेवा योजनेमध्ये पर्यावरण विषयक, नैसर्गिक आपत्ती विषयक, रोगराई बद्दल समाजामध्ये जनजागृती केली जाते, विविध कार्यक्रमांच्या माध्यमातून समाजात जाऊन प्रबोधन केले जाते. यासाठीच दरवर्षी प्रत्येक महाविद्यालयाकडुन ग्रामीण भागामध्ये वार्षीक शिबीराचे आयोजन केले जाते या सात दिवसीय शिबिरामध्ये स्वयंसेवक व स्वयंसेविका सात दिवसासाठी त्या गावामध्ये निवासी असतात. त्या गावातील लोकांच्या संपर्कात जाऊन तेथे पुर्णपणे सात दिवस कार्य केले जाते त्यामध्ये वृक्षारोपण केले जाते, शोष खड्डे खोदले जातात, नदीमध्ये खड्डे खोदुन पाणी अडवुन पाणी जिरवले जाते, ते गाव पुर्णपणे स्वच्छ करण्याचे काम स्वयंसेवक करत असतात, त्या गावाचा पुर्ण सर्व्हे केला जातो तसेच शिबिरामध्ये रक्तदान शिबीर, जनावरांच्या वैद्यकीय चाचणीचे शिबीर, त्या गावातील लोकांच्या आरोग्य चाचणीचे शिबीर आयोजीत केले जाते अशी अनेक प्रकारची विविध शिबीरे आयोजित केली जातात. गावातील नागरिकांसाठी संध्याकाळी प्रबोधनात्मक सांस्कृतीक कार्यक्रमाचेही आयोजन केले जाते तसेच स्वयंसेवक व स्वयंसेविकासाठी बौद्धिक कार्यक्रम आयोजित केले जात असतात अशाच शिबिरातुन विद्यार्थ्यांमधील नेतृत्व विकसीत होत असत विद्यार्थ्यांमधील सुप्त गुणांना वाव मिळत असतो. अशाच कार्यक्रमामध्ये प्रत्येक विद्यार्थ्याला गटानुसार सुत्रसंचालन,आभार प्रदर्शन करण्याची संधी मिळत असते या शिबिरामधुन उत्कृष्ट स्वयंसेवक निवडुन त्यांना विविध राज्यस्तरीय, राष्ट्रीय शिबिरामध्ये जाण्याची संधी दिली जात असते त्या स्वयंसेवकाचे वर्तन, शिस्त पाहुन त्याला ही संधी दिली जात असते.

        विद्यार्थी राष्ट्रीय सेवा योजनेशी जोडला गेला कि त्याच्यामध्ये आपोआपच राष्ट्रप्रेम, राष्ट्रीय एकात्मता,बंधुभाव, शिस्तबद्ध पणा या गोष्टींशी तो जोडला जात असतो नंतर समाजामध्ये कार्य करत असताना समाजाशी जवळुन संबंध येत असतो, सामाजिक समरसता वाढत असते आणि समाजाबद्दल विद्यार्थ्यांमध्ये एकात्मतेची भावना त्याच्या स्वभावाशी जोडली जात असते विविध शिबिरामध्ये बौद्धिक कार्यक्रमांच्या किंवा अन्य कार्यक्रमांची व्याख्याने ऐकून विद्यार्थ्यांची वैचारिक पातळी ही वाढत जाते विद्यार्थ्यांच्या बुद्धीचा विकास होतो ऐकून घेण्याची समजुन घेण्याची क्षमता ही वाढत असते हेच खरे राष्ट्रीय सेवा योजनेचे यश आहे आज घडीला भारतातील सर्वच विद्यापीठामध्ये राष्ट्रीय सेवा योजनेचे एकक चालत आहे.नैसर्गिक आपत्ती असेल, रोगराई बद्दल जनजागृती असेल, पर्यावरणासंबंधी कार्य असेल यामध्ये राष्ट्रीय सेवा योजनेचा विद्यार्थी नेहमीच तत्पर असतो.
          खर म्हणजे राष्ट्रीय सेवा योजनेमधुन विद्यार्थ्यावर संस्कार होत असतात एकमेकांबद्दल आदर करणे, समोरच्याला आदराने बोलणे, शिस्त अशे अनेक संस्कार घडवणारी ही एक योजना आहे या राष्ट्रीय सेवा योजनेची अशी कितीतरी उदाहरणे सांगता येतील कि येथील विद्यार्थी विविध क्षेत्रांमध्ये यशस्वी झालेले आहेत मी सुद्धा याच राष्ट्रीय सेवा योजनेचा विद्यार्थी आहे राष्ट्रीय सेवा योजनेच्या माध्यमातूनच 🙏🏻Late. Ku Durga K Banmeru Sci College Lonar🙏🏻 महाविद्यालयाने आम्हांला संस्काराची शिदोरी दिलेली आहे त्यामुळे आपल्या मी महाविद्यालयाचा सदैव ऋणी राहील.
          राष्ट्रीय सेवा योजना दिनाच्या सर्वांना शुभेच्छा.

    
            -  एक स्वयंसेवक
               ( वैभव मोरे )